| بایسته‌های تحقق مدیریت جامع پهنه‌ها و سایت‌های میراث معماری صنعتی در ایران |
| کد مقاله : 1058-ICC20CH (R1)-FULL |
| نویسندگان: |
|
محمدجواد مهدوی نژاد1، حسن بزاززاده *2، محسن قمشی3، سیده سارا هاشمی صفائی4 1عضو هیئت علمی/گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران 2استاد مدعو/ گروه معماری و شهرسازی دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول 3استاد مدعو/ گروه مرمت دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول 4گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول |
| چکیده مقاله: |
| میراث صنعتی به‌عنوان یکی از مونومان‌های قرن بیستم و درعین‌حال مهم‌ترین یادگار انقلاب صنعتی و ورود صنعت به کشورهای مختلف به یکی از موضوعات مهم در بین کارشناسان تبدیل شده است. این سایت‌ها به دلیل دارا بودن ارزش‌های فراوان تاریخی، صنعتی، اجتماعی دارای پتانسیل بالایی برای توسعه فرهنگ صنعتی و روحیه تولیدی هستند. سایت‌های میراث صنعتی در حال حاضر نه تنها دارای شرایط مناسب کالبدی نیستند، بلکه به دلیل دارا بودن مساحت بالا و بعضاً مکان‌یابی در نقاط مطلوب شهری طعمه افراد سودجو قرار گرفته و به تاراج می‌روند. علاوه بر مشکلاتی که برای سایت صنعتی ممکن است رخ دهد، تعرض و تداخل در حریم این نوع سایت‌ها نیز یکی از مشکلات جدی و روبه افزایش است که ممکن است در نگاه اول آن‌قدر جدی به نظر نیاید؛ چراکه در اکثر موارد، حفاظت از سایت‌های صنعتی به حفاظت درون دیوارهای آن محدود شده است و متد حفاظت آن مقیاس کلان را در نظر نگرفته است. این سایت‌ها که در روند توسعه بافت شهری در برخی موارد در نقاط مطلوب شهر واقع‌شده‌اند و تراکم ساختمانی در آن‌ها بالا است، مورد تعرض جدی قرارگرفته‌اند. در واقع ساخت‌وسازهای جدید، بدون در نظر گرفتن حریم این سایت‌ها هویت کالبدی محدوده را دست‌خوش تغییراتی می‌کند که در آینده ممکن است به آسیب‌های جدی‌تر بیانجامد. راه‌حل این مشکلات را می‌توان در این سؤال جست‌وجو کرد که "ویژگی‌های خاص سایت‌های صنعتی چه تأثیر یا تأثیراتی بر روی عرصه و حریم آن‌ها می‌گذارد؟" و در نگاه کلی‌تر "نقشه عرصه و حریم هر دسته از میراث صنعتی می‌بایست به چه شکل باشد تا ویژگی‌های خاص آن را در پوشش دهد؟" در عصری که فرآیندهای رشد و توسعه در قالب افزایش جمعیت و افزایش ساخت‌وساز به مسئله‌ای قابل‌توجه تبدیل شده است، بحث تبیین حریم و محدوده‌های سایت‌های میراث صنعتی به‌عنوان یکی از عوامل مهم حفاظتی در حوزه میراث فرهنگی قرن بیستم به شمار می‌رود. تهیه نقشه‌های عرصه و حریم برای سایت‌های ارزشمند میراث فرهنگی سال‌های زیادی است که در دستور کار حفاظت گران قرارگرفته است. به‌منظور دستیابی به راهکاری مؤثر جهت رسیدن به نقشه‌های واجد ارزش عرصه و حریم آثار صنعتی و همچنین دستیابی به ضوابط مؤثر برای حفاظت هرچه بهتر از این نمونه‌های ارزشمند لازم است تا مرحله به مرحله روند شناخت و بررسی این نمونه‌ها انجام گیرد. در این زمینه قوانین و مقرراتی در داخل و خارج از کشور تبیین و تا حدودی اجراشده‌اند که طبق آن‌ها عرصه بنا مشخص می‌شود و با توجه به شرایط طبیعی و ویژگی‌های درونی بنا خطوط حریم درجه 1 و درجه 2 برای آن ترسیم می‌شوند. در این راستا پرداختن به حریم بلافصل موضوعی است که نزد پژوهشگران تا حدودی مغفول مانده است. در این پژوهش سعی شده است تا سایت‌های میراث صنعتی که در این حوزه سرآمد بوده و در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به عضویت درآمده‌اند طی یک مطالعه جامع مورد بررسی و تحلیل قرار بگیرند. بدین ترتیب طی جستجو در فهرست میراث جهانی تعدادی از آثار در حوزه میراث صنعتی انتخاب شده و پرونده نامزدی آن‌ها برای عضویت در فهرست یونسکو مطالعه شدند. این سایت‌ها از کشورهای مختلف اروپایی هستند و هرکدام شرایط ویژه مختص به خود را دارا می‌باشند. سعی بر این بوده است که از هر دسته از میراث صنعتی نمونه‌ای انتخاب شود تا پژوهش تا حد امکان جامع باشد. نمونه‌های انتخاب شده از کشورهای انگلستان، سوئد، نروژ، فنلاند و ... هستند و شامل مواردی چون پل‌های صنعتی، معادن، کارخانه‌ها، تأسیسات خدماتی و... هستند و با توجه به شرایط طبیعی، قوانین کشور مربوطه، شرایط ساخت‌وساز در بستر و بیش از هر چیز با توجه به نوع میراث صنعتی برای عرصه و حریم و حریم بلافصل آن‌ها تصمیم‌گیری شده و نقشه حرایم آن‌ها ترسیم شده است. طی این مطالعات نتایجی به دست آمد که پیش از هر چیز اهمیت پرداختن به میراث صنعتی و برنامه‌ریزی گسترده برای حفاظت آن را در نزد کشورهای مذکور نشان می‌دهد. نتیجه اصلی که در طول مطالعات به دست آمد شباهت‌ها و تفاوت‌ها در شیوه‌های برخورد است که بر طبق آن می‌توان چارچوبی را برای برنامه‌ریزی حفاظت در حوزه حریم گذاری تدوین کرد. نتایج این تحقیق در صورت افزایش نمونه‌ها و مطابقت با قوانین و شرایط داخل کشور در زمینه نوع تدوین نقشه عرصه و حریم، می‌تواند به‌صورت یک قانون بالاسری برای مدیریت بهتر سایت‌های صنعتی ایران در دستور کار ارگان‌های ذی‌ربط قرار گیرد. علیرغم وجود دستور کارهایی جهت تدوین عرصه و حریم برای میراث فرهنگی، این قوانین و مقررات به‌صورت تخصصی برای میراث صنعتی تدوین نشده است و حتی این موضوع به تنهایی به‌عنوان موضوع اصلی پژوهش تا کنون مورد بررسی دقیق قرار نگرفته است. روش جمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش با تکیه بر منابع رسمی کتابخانه‌ای در حوزه مطالعات میراث صنعتی و قوانین بین‌المللی عرصه و حریم است. اکثر این اطلاعات در زمینه میراث صنعتی با مطالعه منابع آکادمیک در ایران و خارج از کشور و با توجه به اسناد و قراردادهای بین‌المللی جمع‌آوری شده است. برای جمع‌آوری منابع در زمینه نمونه‌های مطالعه شده از اطلاعات رسمی سازمان یونسکو و پایگاه فهرست میراث جهانی استفاده شده است. روش تحقیق در این پژوهش مورد کاوی و همچنین روش تحلیل اطلاعات، روش توصیفی-تحلیلی می باشد. |
| کلیدواژه ها: |
| میراث صنعتی، عرصه، حریم، فهرست میراث جهانی |
| وضعیت : مقاله برای ارائه شفاهی پذیرفته شده است |
